Vistheimilið í Breiðavík - fleiri hliðar

Hljóðnað hefur um Breiðavíkurmál að sinni. Óþarfi er að rekja hér þau skelfilegu tíðindi sem vöktu íslenskt samfélag af værum blundi; þau eru enn í fersku minni. Nú er komið út svolítið bókarkver um Vistheimili drengja í Breiðavík frá stofnun þess árið 1952 og fram til 1964. Hér er á ferðinni 20. heftið í ritröðinni Mannlíf og saga fyrir vestan, sem Vestfirska forlagið gefur út. Að jafnaði koma út tvö til þrjú hefti á ári með blönduðu efni af ýmsu tagi, en í þessu tilviki er viðfangsefnið aðeins eitt: Vistheimilið í Breiðavík, upphaf þess og saga, deilur á opinberum vettvangi um markmið og leiðir, líf og starf drengjanna og fullorðna fólksins á heimilinu, minningar frá vistinni í Breiðavík.

 

Í þessari samantekt er reynt að skoða Breiðavíkurheimilið frá sem flestum hliðum, bæði kosti þess og galla. Hér virðist sem oftar, að jafnan eru ýmsar hliðar á hverju máli.                     

                                        

Þess má geta, að útgefandanum Hallgrími Sveinssyni er málið skylt. Hann var forstöðumaður í Breiðavík á árunum 1962-64, þá liðlega tvítugur að aldri og fyrir skömmu útskrifaður úr Kennaraskólanum. Eftir dvölina í Breiðavík var hann staðarhaldari og bóndi á Hrafnseyri við Arnarfjörð (Safn Jóns Sigurðssonar) í liðlega 40 ár og jafnframt kennari og skólastjóri á Þingeyri í nokkra áratugi. Rætt var við Hallgrím í Kastljósi Sjónvarpsins í tilefni Breiðavíkurmála á sínum tíma.

                            

Hallgrímur Sveinsson segir af þessu tilefni:

                  

Þegar uppbygging og rekstur heimilisins í Breiðavík hófst árið 1952 voru aðrar aðstæður í þjóðfélaginu en nú. Tímarnir eru gjörbreyttir, einkum hvað efnislegum gæðum viðkemur og öllum ytri aðstæðum. Það vita allir. Ef menn ætluðu að stofnsetja sambærilegt heimili í dag mundi sjálfsagt enginn láta sér detta í hug að staðsetja það á vestasta tanga Íslands í afskekktri sveit. En á þeim dögum þótti sjálfsagt úrræði fyrir börn og unglinga í þéttbýli, sem áttu erfitt uppdráttar af einhverjum ástæðum og höfðu kannski lent í útistöðum við yfirvöld, að skipta um umhverfi. Raunar voru fá önnur úrræði til á þeim tíma. Margir voru sendir í sveit sem kallað var og það ekki síður á afskekkt heimili en önnur og lánaðist oft mjög vel.           

                        

Eftir á að hyggja er þess ekki að dyljast, að margt orkar tvímælis í sambandi við Breiðavíkurheimilið. Það er til dæmis sárt til þess að hugsa og eiginlega óskiljanlegt, að engin eftirmeðferð var í gangi til að styðja þá drengi og styrkja sem frá Breiðavík útskrifuðust og höfðu hlotið þar góða undirstöðu í mannlegum samskiptum, minnsta kosti á þeim tíma sem hér er til umræðu. Margra þeirra beið gatan og sama umhverfi og þeir höfðu komið úr þegar þeir voru sendir vestur. Í því efni er ábyrgð stjórnvalda mikil.               

                

Þess má geta, að í snemma í febrúar skrifaði ég hér bloggfærslu sem bar heitið Fleiri hliðar á Breiðavíkurmálum.

 

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 11.4.2007 kl. 00:45]

Fleiri hliðar á hverju? Eigum við þá ekki að trúa  vitnisburði drengjanna? Hefur nokkur þeirra komið fram og gert "fleiri hliðar" að umtalsefni? Þó allt hafi ekki verið hið versta á heimilinu breytir það ekki því að ef vitnisburður drengjanna er réttur þá vega gallarnir alveg upp kostina. Eðli málsins er þannig. Það finnst mér aðalatriðið.

[Hlynur Þór Magnússon, 11.4.2007 kl. 04:26]

Eitthvað sýnist mér hafa misskilist, ágæti Sigurður Þór. Kannski er það samt misskilningur minn. En hér er hvergi verið að rengja vitnisburð drengjanna.

 

Þú spyrð hvort nokkur þeirra hafi komið fram og gert "fleiri hliðar" að umtalsefni. Ég veit ekki hvort þeir drengir sem greint hafa frá andlegum og líkamlegum misþyrmingum hafa gert það. En aðrir drengir sem voru bæði í Breiðavík og á öðrum upptökuheimilum hafa vissulega gert aðrar hliðar að umtalsefni. Þar á meðal einn af þeim allra mest lesnu hér á Moggabloggi, en hann var einmitt vistaður árum saman á upptökuheimili af þessu tagi á þessum tíma. Hann hefur greint frá öðrum hliðum á lífinu þar.

 

En ég spyr á móti: Finnst þér aðalatriði að allir þeir sem störfuðu í Breiðavík fyrr og síðar séu stimplaðir sem djöfullinn sjálfur í mannsmynd, líkt og vissulega hefur verið gert? Er það í besta lagi, að fólk sem var þar fyrir daga forstöðumannsins illræmda, og vann sér ekkert annað til saka en að vera þar, sæti aðkasti og árásum vegna þess - ekki frá drengjunum sem þar voru, heldur fólki sem hefur ekki heyrt neitt af Breiðavík annað en djöfullegar fréttir? Eða þá fólkið sem býr þar nú? Er í besta lagi að ráðast af þessum ástæðum á fólkið sem fluttist til Breiðavíkur fyrir áratug eða svo og hefur búið þar síðan?

 

Mega ekki aðrar hliðar koma fram? Ef ekki, þá hvers vegna ekki? Má ekki skoða starfið þarna frá fleiri hliðum? Má ekki koma fram, að sumir og jafnvel margir eigi góðar minningar frá Breiðavík? Mega þeir sem eiga þaðan góðar minningar ekki segja frá því? Ef ekki, þá hvers vegna ekki?

 

Á sama hátt leyfi ég mér að spyrja líka: Má e.t.v. ekki hugsa til þýsku þjóðarinnar á neinn annan hátt en þann, að allir Þjóðverjar fyrr og síðar séu gyðingamorðingjar? Má e.t.v. ekki nefna að eitthvað hafi einhvern tímann gerst í Þýskalandi annað en ofsóknir á hendur gyðingum? Er rétt að fordæma Mozart vegna þess eins að hann var frá Austurríki og starfaði í Þýskalandi eins og Hitler?

 Bestu kveðjur.

[Rannveig H, 11.4.2007 kl. 11:34]

'Eg er mjög svo samála þér Hlynur,og finnst þetta þarft innlegg.Veröldin er ekki svar-hvít hún er í lit

Kveðja

[Sigurður Þór Guðjónsson, 11.4.2007 kl. 19:20]

Kannski er hér gagnkvæmur misskilningur á ferðinni. Það verður þó að vera sæmileg skynsemi. Ég er ekki að tala um önnur heimili heldur bara Breiðavík á þeim tíma sem heimilið var rekið en ekki t.d. núverand ábúendur. Ég skil ekki að nokkur skuli ráðast á núvernadi ábúendur.  

[Hlynur Þór Magnússon, 11.4.2007 kl. 19:49]

Misskilningur er algengasta tegund af skilningi, kæri Sigurður Þór. Einkum þó gagnkvæmur misskilningur. Mér fannst nú eftir á eins og ég hefði svarað saklausri snjóboltasendingu með fallbyssuskotum ...